تحقیق پلوراليزم ديني در نگاه شهيد مطهري 25 ص

دسته بندي : دانش آموزی و دانشجویی » دانلود تحقیق
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 26 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏پلوراليزم ديني در نگاه شهيد مطهري صفحه:1
‏مقدمه
‏‏‏مـانـدگـاري‏, ‏پـويـايـي‏ ‏و‏ ‏پيوستگي‏ ‏اديان‏ ‏در‏ ‏جاري‏ ‏زمان‏, ‏بسته‏ ‏به‏ ‏دلـبـسـتـگـي‏ ‏و‏ ‏پـاي‏ ‏بـنـدي‏ ‏پيروان‏ ‏و‏ ‏گروندگان‏ ‏به‏ ‏‏‏آنهاست‏. ‏زيرا‏ ‏ديـنـداري‏, ‏سـعادت‏ ‏و‏ ‏رستگاري‏ ‏و‏ ‏كاميابي‏ ‏خويش‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏باورمندي‏ ‏به‏ ‏آمـوزه‏ ‏هـاي‏ ‏ديـني‏ ‏خود‏ ‏مي‏ ‏داند‏ ‏‏‏و‏ ‏با‏ ‏چنين‏ ‏انگاره‏ ‏اي‏, ‏خود‏ ‏را‏ ‏از‏ ‏درون‏ ‏پـاي‏ ‏بند‏ ‏به‏ ‏پشتيباني‏ ‏و‏ ‏دفاع‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏مي‏ ‏بيند‏.
‏بر‏ ‏همين‏ ‏اساس‏ ‏شـخـص‏ ‏ديـنـدار‏ ‏‏‏حـاضـر‏ ‏اسـت‏ ‏براي‏ ‏دست‏ ‏يابي‏ ‏به‏ ‏سعادت‏ ‏و‏ ‏رستگاري‏, ‏هـرگـونـه‏ ‏پـشتيباني‏ ‏مادي‏ ‏و‏ ‏معنوي‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏جهت‏ ‏تواناسازي‏ ‏و‏ ‏‏‏نشر‏ ‏و‏ ‏گسترش‏ ‏دين‏ ‏مورد‏ ‏نظر‏ ‏خود‏ ‏انجام‏ ‏دهد‏. ‏بي‏ ‏گمان‏, ‏اگر‏ ‏اديان‏ ‏از‏ ‏چنين‏ ‏پاي‏ ‏بندي‏ ‏و‏ ‏پشتيبانيهايي‏ ‏كه‏ ‏گاه‏ ‏تا‏ ‏مـرز‏ ‏‏‏فـداكاري‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏جان‏ ‏گذشتگي‏ ‏نيز‏ ‏پيش‏ ‏مي‏ ‏رود‏, ‏بي‏ ‏بهره‏ ‏بودند‏, ‏دوران‏ ‏حـيـات‏ ‏و‏ ‏ماندگاري‏ ‏آنان‏ ‏ديري‏ ‏نمي‏ ‏پاييد‏ ‏و‏ ‏هر‏ ‏‏‏ديني‏ ‏به‏ ‏طور‏ ‏طـبـيـعـي‏ ‏اندكي‏ ‏پس‏ ‏از‏ ‏ظهور‏, ‏از‏ ‏ميان‏ ‏مي‏ ‏رفت‏, ‏همان‏ ‏گونه‏ ‏كه‏ ‏اگر‏ ‏اديـان‏ ‏بـاطل‏ ‏مي‏ ‏بودند‏ ‏و‏ ‏دور‏ ‏نمايه‏ ‏‏‏اي‏ ‏تهي‏ ‏از‏ ‏آموزه‏ ‏هاي‏ ‏كارآمد‏ ‏داشـتـند‏ ‏نيز‏, ‏دوام‏ ‏نمي‏ ‏آوردند
‏بر‏ ‏اين‏ ‏اساس‏, ‏پايندگي‏ ‏اديان‏, ‏با‏ ‏چـشـم‏ ‏پـوشـي‏ ‏از‏ ‏‏‏دورنـمايه‏ ‏و‏ ‏رسالت‏ ‏آنها‏, ‏بيش‏ ‏از‏ ‏هر‏ ‏عامل‏ ‏ديگري‏ ‏بـسـتـه‏ ‏بـه‏ ‏پـيـروي‏ ‏جدي‏ ‏و‏ ‏پشتيبانيهاي‏ ‏بي‏ ‏دريغ‏ ‏گروندگان‏ ‏به‏ ‏آن‏ ‏‏‏اديـان‏ ‏است‏. ‏طبيعي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏پيروان‏ ‏هر‏ ‏دين‏ ‏و‏ ‏آييني‏, ‏تنها‏ ‏باورهاي‏ ‏خـود‏ ‏را‏ ‏بـر‏ ‏حـق‏ ‏و‏ ‏صحيح‏ ‏بدانند‏ ‏و‏ ‏اديان‏ ‏و‏ ‏مذاهب‏ ‏‏‏ديگر‏ ‏را‏ ‏باطل‏ ‏و‏ ‏نارسا‏ ‏بينگارند‏. ‏اين‏ ‏گونه‏ ‏اختلافها‏ ‏و‏ ‏فرقها‏ ‏و‏ ‏ناسانيها‏ ‏و‏ ‏مرزبنديها‏, ‏تنها‏ ‏در‏ ‏بين‏ ‏اديـان‏ ‏نـيـسـت‏, ‏بـلكه‏ ‏در‏ ‏‏‏داخل‏ ‏هر‏ ‏ديني‏ ‏نيز‏ ‏ممكن‏ ‏است‏ ‏گرايشها‏ ‏و‏ ‏مـذهـبـهـاي‏ ‏گـوناگوني‏ ‏وجود‏ ‏داشته‏ ‏باشد‏ ‏و‏ ‏پيروان‏ ‏هر‏ ‏يك‏ ‏از‏ ‏آنها‏ ‏تـنـهـا‏ ‏‏‏مذهب‏ ‏خود‏ ‏را‏ ‏بر‏ ‏حق‏ ‏بدانند‏ ‏و‏ ‏مذاهب‏ ‏ديگر‏ ‏را‏ ‏باطل‏.
‏البته‏ ‏روشـن‏ ‏اسـت‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏نظر‏ ‏گروندگان‏, ‏هيچ‏ ‏گاه‏ ‏اديان‏ ‏و‏ ‏‏‏مذاهب‏ ‏ديگر‏ ‏با‏ ‏هـم‏ ‏يـكسان‏ ‏نيستند‏, ‏ممكن‏ ‏است‏ ‏پاره‏ ‏اي‏ ‏را‏ ‏نزديك‏ ‏تر‏ ‏و‏ ‏پاره‏ ‏اي‏ ‏را‏ ‏دورتـر‏ ‏از‏ ‏حـق‏ ‏بـدانند‏ ‏و‏ ‏يا‏ ‏پاره‏ ‏اي‏ ‏‏‏را‏ ‏باطل‏ ‏و‏ ‏پاره‏ ‏اي‏ ‏نارسا‏ ‏و‏ ‏نـاتمام‏ ‏بدانند‏. ‏اكنون‏ ‏اين‏ ‏پرسش‏ ‏مورد‏ ‏گفت‏ ‏وگوست‏ ‏كه‏ ‏آيا‏ ‏رستگاري‏ ‏و‏ ‏سـعـادت‏ ‏مـندي‏ ‏‏‏انسان‏, ‏ويژه‏ ‏پيروي‏ ‏و‏ ‏عمل‏ ‏به‏ ‏يك‏ ‏دين‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏تنها‏ ‏پـيـروان‏ ‏هـمان‏ ‏دين‏ ‏اهل‏ ‏نجات‏ ‏و‏ ‏رهاييند؟‏ ‏يا‏ ‏اين‏ ‏كه‏ ‏دين‏ ‏حق‏ ‏تنها‏ ‏‏‏يـك‏ ‏آيـيـن‏ ‏نـيـست‏ ‏دينهاي‏ ‏حق‏ ‏بسيارند‏ ‏و‏ ‏انسانها‏ ‏از‏ ‏هر‏ ‏يك‏ ‏پيروي‏ ‏كـنـنـد‏, ‏درست‏ ‏است؟‏ ‏در‏ ‏صورتي‏ ‏كه‏ ‏پذيرفتيم‏ ‏‏‏كه‏ ‏دين‏ ‏حق‏ ‏همواره‏ ‏يكي‏ ‏بـيـش‏ ‏نـيـست‏ ‏و‏ ‏ممكن‏ ‏نيست‏ ‏همه‏ ‏اديان‏ ‏بر‏ ‏حق‏ ‏باشند‏, ‏اگر‏ ‏كسي‏ ‏بدون‏ ‏داشـتـن‏ ‏ديـن‏ ‏حق‏ ‏و‏ ‏‏‏باور‏ ‏درست‏, ‏كارهاي‏ ‏نيك‏ ‏و‏ ‏شايسته‏ ‏مورد‏ ‏پسند‏ ‏و‏ ‏خواست‏ ‏شرع‏ ‏انجام‏ ‏دهد‏, ‏آيا‏ ‏كار‏ ‏او‏ ‏پاداش‏ ‏خواهد‏ ‏داشت؟‏ ‏‏
‏پـرسـشهايي‏ ‏از‏ ‏اين‏ ‏دست‏, ‏مدتهاست‏ ‏كه‏ ‏محققان‏ ‏و‏ ‏انديشه‏ ‏وران‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏انديشه‏ ‏وا‏ ‏داشته‏ ‏و‏ ‏بحثهايي‏ ‏هم‏ ‏ارأه‏ ‏شده‏ ‏است‏. ‏‏
‏شـهـيـد‏ ‏مرتضي‏ ‏مطهري‏ ‏از‏ ‏طرح‏ ‏كنندگان‏ ‏نخستين‏ ‏اين‏ ‏بحث‏ ‏به‏ ‏شمار‏ ‏مي‏ ‏رود‏ ‏كه‏ ‏مي‏ ‏نويسد‏: ‏‏
‏‏‏(... ‏آيـا‏ ‏ديـني‏ ‏غير‏ ‏دين‏ ‏اسلام‏ ‏مقبول‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏يا‏ ‏دين‏ ‏مقبول‏, ‏منحصر‏ ‏بـه‏ ‏اسـلام‏ ‏است؟‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏عبارت‏ ‏ديگر‏,‏ ‏آيا‏ ‏آنچه‏ ‏لازم‏ ‏‏‏است‏ ‏فقط‏ ‏اين‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏انسان‏ ‏يك‏ ‏ديني‏ ‏داشته‏ ‏باشد‏ ‏و‏ ‏حداكثر‏ ‏اين‏ ‏است‏ ‏كه‏
‏پلوراليزم ديني در نگاه شهيد مطهري صفحه:2
‏آن‏ ‏دين‏ ‏منتسب‏ ‏بـه‏ ‏يـكـي‏ ‏از‏ ‏پيغمبران‏ ‏‏‏آسماني‏ ‏باشد‏ ‏و‏ ‏ديگر‏ ‏فرق‏ ‏نمي‏ ‏كند‏ ‏كه‏ ‏كدام‏ ‏يـك‏ ‏از‏ ‏اديان‏ ‏آسماني‏ ‏باشد‏, ‏مثلا‏ ‏مسلمان‏ ‏يا‏ ‏مسيحي‏ ‏يا‏ ‏يهودي‏ ‏و‏ ‏حتي‏ ‏‏‏مجوسي‏ ‏باشد؟‏ ‏يا‏ ‏اين‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏هر‏ ‏زمان‏ ‏دين‏ ‏حق‏ ‏يكي‏ ‏بيش‏ ‏نيست؟‏)
‏اسـتـاد‏ ‏شهيد‏ ‏در‏ ‏كنار‏ ‏اين‏ ‏بحث‏, ‏مساله‏ ‏كارهاي‏ ‏نيك‏ ‏‏‏نامسلمانان‏ ‏را‏ ‏بـه‏ ‏شـرح‏ ‏بـحث‏ ‏كرده‏ ‏است‏: ‏اگر‏ ‏كسي‏ ‏بدون‏ ‏باور‏ ‏به‏ ‏دين‏ ‏حق‏, ‏كار‏ ‏نيك‏ ‏پـذيـرفـتـه‏ ‏شده‏ ‏و‏ ‏مورد‏ ‏امضاي‏ ‏‏‏دين‏ ‏حق‏ ‏را‏ ‏انجام‏ ‏دهد‏, ‏آيا‏ ‏كار‏ ‏او‏ ‏پـاداش‏ ‏خـواهـد‏ ‏داشـت‏, ‏يـا‏ ‏نـه؟‏ ‏و‏ ‏آيـا‏ ‏شرط‏ ‏پاداش‏ ‏داشتن‏ ‏كارهاي‏ ‏شايسته‏, ‏ايمان‏ ‏‏‏به‏ ‏دين‏ ‏حق‏ ‏است‏ ‏يا‏ ‏نه؟‏ ‏در‏ ‏دو‏, ‏سـه‏ ‏دهـه‏ ‏اخير‏, ‏بويژه‏ ‏پس‏ ‏از‏ ‏پيروزي‏ ‏انقلاب‏ ‏اسلامي‏, ‏شماري‏, ‏بـا‏ ‏تـرجـمـه‏ ‏آثار‏ ‏‏‏متكلمان‏ ‏و‏ ‏فيلسوفان‏ ‏غربي‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏باب‏ ‏و‏ ‏بازگو‏ ‏كـردن‏ ‏انـديـشه‏ ‏هاي‏ ‏آنان‏, ‏به‏ ‏اين‏ ‏گونه‏ ‏بحثها‏ ‏در‏ ‏محفلهاي‏ ‏علمي‏ ‏و‏ ‏‏‏دانـشـگـاهـي‏ ‏دامـن‏ ‏زده‏ ‏اند‏. ‏به‏ ‏نظر‏ ‏مي‏ ‏رسد‏, ‏دست‏ ‏كم‏, ‏شماري‏ ‏از‏ ‏ايـنـان‏ ‏بـه‏ ‏انـگيزه‏ ‏هاي‏ ‏سياسي‏ ‏و‏ ‏با‏ ‏هدف‏ ‏شبهه‏ ‏‏‏افكني‏ ‏و‏ ‏سست‏ ‏كردن‏ ‏پـايـه‏ ‏هـاي‏ ‏ايمان‏ ‏اسلامي‏ ‏در‏ ‏جوانان‏ ‏وارد‏ ‏اين‏ ‏ميدان‏ ‏شده‏ ‏و‏ ‏مسأل‏ ‏كـهـنـه‏ ‏و‏ ‏چند‏ ‏دهه‏ ‏پيش‏ ‏اروپا‏ ‏‏‏را‏ ‏با‏ ‏تفسيرها‏ ‏و‏ ‏تحليل‏ ‏و‏ ‏بررسيهاي‏ ‏نـادرسـت‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏قـالـبـهـاي‏ ‏جـديد‏ ‏قرار‏ ‏داده‏ ‏اند‏ ‏و‏ ‏مي‏ ‏خواهند‏ ‏با‏ ‏دسـتاويزهاي‏ ‏‏‏سست‏ ‏به‏ ‏متون‏ ‏ديني‏ ‏و‏ ‏بهره‏ ‏گيري‏ ‏از‏ ‏سروده‏ ‏هاي‏ ‏شاعران‏ ‏و‏ ‏قـطـعـه‏ ‏هاي‏ ‏ادبي‏ ‏و‏ ‏عرفاني‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏با‏ ‏معيارها‏ ‏و‏ ‏ترازهاي‏ ‏‏‏اسلامي‏ ‏نـيـز‏ ‏سازوار‏ ‏جلوه‏ ‏دهند‏, ‏حتي‏ ‏شماري‏ ‏از‏ ‏مدعيان‏ ‏روشنفكري‏ ‏به‏ ‏دروغ‏ ‏بـه‏ ‏عـالماني‏ ‏پيرايه‏ ‏بسته‏ ‏اند‏ ‏كه‏ ‏آنان‏ ‏حق‏ ‏‏‏را‏ ‏ويژه‏ ‏يك‏ ‏شريعت‏ ‏نمي‏ ‏دانند‏.
‏در‏ ‏ايـن‏ ‏نوشتار‏, ‏برآنيم‏ ‏گذري‏ ‏و‏ ‏نظري‏ ‏بر‏ ‏انديشه‏ ‏هاي‏ ‏انديشه‏ ‏ور‏ ‏و‏ ‏فـيـلـسـوف‏ ‏بـزرگ‏ ‏‏‏دنياي‏ ‏اسلام‏, ‏شهيد‏ ‏مرتضي‏ ‏مطهري‏ ‏و‏ ‏بهره‏ ‏گيري‏ ‏از‏ ‏ديـدگاههاي‏ ‏وي‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏زمينه‏, ‏داشته‏ ‏باشيم‏ ‏و‏ ‏درستي‏ ‏و‏ ‏يا‏ ‏‏‏نادرستي‏ ‏پـلـورالـيـزم‏ ‏ديـنـي‏ ‏و‏ ‏تـكـثـرگرايي‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏بوته‏ ‏بحث‏ ‏بگذاريم‏ ‏و‏ ‏پـيـامـدهاي‏ ‏تكثرگرايي‏ ‏ديني‏ ‏را‏ ‏از‏ ‏نظر‏ ‏‏‏بگذرانيم‏ ‏ولي‏ ‏پيش‏ ‏از‏ ‏آن‏, ‏بـايـسـتـه‏ ‏اسـت‏ ‏بـه‏ ‏مـعناي‏ ‏پلوراليزم‏ ‏در‏ ‏فرهنگ‏ ‏غرب‏ ‏و‏ ‏كاربرد‏ ‏و‏ ‏قـرأـتـهـاي‏ ‏گـونـاگون‏ ‏‏‏آن‏ ‏اشاره‏ ‏كنيم‏ ‏و‏ ‏گونه‏ ‏هاي‏ ‏پلوراليزم‏ ‏را‏ ‏يادآور‏ ‏شويم‏.‏‏
‏معناي‏ ‏پلوراليزم
‏پـلوراليزم‏ ‏از‏ ‏ريشه‏ Plural‏ ‏به‏ ‏معناي‏ ‏جمع‏, ‏فزوني‏ ‏و‏ ‏پرشمار‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏فـرهـنـگ‏ ‏هـاي‏ ‏‏‏انـگـليسي‏ ‏به‏ ‏معناي‏ ‏جمع‏ ‏گرايي‏, ‏چند‏ ‏گانگي‏ ‏و‏ ‏تـكثرگرايي‏ ‏به‏ ‏كار‏ ‏رفته‏ ‏است‏. ‏همچنين‏ ‏به‏ ‏حكومتهاي‏ ‏أتلافي‏ ‏كه‏ ‏از‏ ‏‏‏چـند‏ ‏حزب‏, ‏گاه‏ ‏مخالف‏ ‏هم‏ ‏به‏ ‏وجود‏ ‏مي‏ ‏آيند‏ ‏و‏ ‏كساني‏ ‏كه‏ ‏چندين‏ ‏همسر‏ ‏دارنـد‏ ‏و‏ ‏مـشـركان‏ ‏و‏ ‏چند‏ ‏خدا‏ ‏باوران‏, ‏از‏ ‏‏‏باب‏ ‏اين‏ ‏كه‏ ‏چندگانگي‏ ‏و‏ ‏فزوني‏ ‏در‏ ‏آنها‏ ‏وجود‏ ‏دارد‏ ‏اطلاق‏ ‏مي‏ ‏گردد‏. ‏بـر‏ ‏همين‏ ‏اساس‏, ‏در‏ ‏فرهنگ‏ ‏غرب‏, ‏ابتدا‏ ‏به‏ ‏‏‏كساني‏ ‏كه‏ ‏چند‏ ‏مقام‏ ‏ديني‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏كـلـيساي‏ ‏كاتوليك‏ ‏عهده‏ ‏دار‏ ‏بوده‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏اين‏ ‏رهگذر‏ ‏درآمدهاي‏ ‏بـسـيـاري‏ ‏داشـته‏ ‏اند‏, ‏‏‏پلوراليست‏ Pluralist‏ ‏گفته‏ ‏مي‏ ‏شده‏ ‏است‏. ‏ولـي‏ ‏سپسها‏, ‏اين‏ ‏مفهوم‏ ‏گسترش‏ ‏يافته‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏همه‏ ‏كساني‏ ‏كه‏ ‏درآمدهاي‏ ‏گـونـاگـون‏ ‏و‏ ‏بـسـيار‏ ‏داشته‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏چند‏ ‏جا‏ ‏درآمد‏ ‏به‏ ‏دست‏ ‏مي
‏پلوراليزم ديني در نگاه شهيد مطهري صفحه:3
‏ ‏آورده‏ ‏انـد‏, ‏چـه‏ ‏دسـت‏ ‏اندركار‏ ‏كليسا‏ ‏و‏ ‏پستهاي‏ ‏كليساي‏ ‏‏‏كاتوليك‏ ‏باشند‏ ‏و‏ ‏چـه‏ ‏نـباشند‏ ‏پلوراليست‏, ‏گفته‏ ‏شده‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏كم‏ ‏كم‏ ‏در‏ ‏هر‏ ‏مقوله‏ ‏و‏ ‏هر‏ ‏چـيزي‏ ‏كه‏, ‏به‏ ‏گونه‏ ‏اي‏ ‏‏‏چندگانگي‏ ‏در‏ ‏آن‏ ‏راه‏ ‏داشته‏ ‏اين‏ ‏واژه‏ ‏در‏ ‏آن‏ ‏به‏ ‏كار‏ ‏رفته‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏مقوله‏ ‏هاي‏ ‏ديني‏, ‏فرهنگي‏ ‏و‏ ‏سياسي‏, ‏كاربرد‏ ‏ويژه‏ ‏‏‏خود‏ ‏را‏ ‏دارد‏.
‏در‏ ‏فرهنگهاي‏ ‏سياسي‏ ‏در‏ ‏معناي‏ ‏پلوراليزم‏ ‏نوشته‏ ‏اند‏: (‏پلوراليزم‏ ‏يا‏ ‏مسلك‏ ‏كثرت‏, ‏نام‏ ‏آن‏ ‏فلسفه‏ ‏سياسي‏ ‏‏‏است‏ ‏كه‏ ‏گويد‏ ‏علاقه‏ ‏فـرد‏ ‏نبايد‏ ‏منحصر‏ ‏به‏ ‏پيوستگي‏ ‏سياسي‏ ‏وي‏ ‏با‏ ‏دولت‏ ‏باشد‏, ‏بلكه‏ ‏علاقه‏ ‏هـاي‏ ‏ديگر‏ ‏دارد‏, ‏مانند‏ ‏‏‏علاقه‏ ‏اقتصادي‏, ‏مذهبي‏ ‏و‏ ‏غيره‏ ‏و‏ ‏اين‏ ‏علايق‏, ‏بـايـد‏ ‏در‏ ‏تـعـيين‏ ‏خط‏ ‏مشي‏ ‏و‏ ‏سياست‏ ‏جامعه‏ ‏مورد‏ ‏توجه‏ ‏قرار‏ ‏گيرد‏ ‏و‏ ‏‏‏مـفـهـوم‏ ‏ديـگر‏ ‏آن‏ ‏اعتقاد‏ ‏به‏ ‏لزوم‏ ‏تعدد‏ ‏احزاب‏ ‏و‏ ‏جماعات‏ ‏و‏ ‏انواع‏ ‏انـجـمـنـها‏ ‏و‏ ‏عقايد‏ ‏و‏ ‏سليقه‏ ‏ها‏ ‏در‏ ‏اجتماع‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏‏‏پرورش‏ ‏و‏ ‏تشويق‏ ‏ايـن‏ ‏تـعـدد‏ ‏و‏ ‏كثرت‏ ‏دستجات‏ ‏و‏ ‏موافقت‏ ‏دولت‏ ‏با‏ ‏شركت‏ ‏ايشان‏ ‏در‏ ‏امر‏ ‏حكومت‏ ‏و‏ ‏اداره‏ ‏امور‏ ‏جامعه‏.
‏ايـن‏ ‏مـسـلك‏ ‏برابر‏ (‏مونيسمMonism‏‏‏) () ‏قرار‏ ‏دارد‏ ‏كه‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏فرضيه‏ (‏مـونـسـتـيك‏) ‏دولت‏ ‏نامند‏ ‏و‏ ‏گويد‏: ‏حق‏ ‏‏‏حاكميت‏ (‏سورنته‏) ‏حق‏ ‏منحصر‏ ‏دولـت‏ ‏و‏ ‏اراده‏ ‏اعـلاي‏ ‏دولت‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏تمام‏ ‏موسسات‏ ‏و‏ ‏افراد‏ ‏بايد‏ ‏تابع‏ ‏دولت‏ ‏سياسي‏ ‏‏‏باشند‏. ‏طبق‏ ‏آيين‏ ‏پلوراليست‏ ‏آتوريته‏ ‏حكومت‏ ‏در‏ ‏درون‏ ‏يك‏ ‏جامعه‏ ‏بايد‏ ‏تقسيم‏ ‏شـود‏ ‏بـيـن‏ ‏گـروهـهاي‏ ‏مختلف‏, ‏مانند‏: ‏‏‏گروههاي‏ ‏مذهبي‏ ‏و‏ ‏اجتماعي‏ ‏و‏ ‏اقـتـصادي‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏انحصار‏ ‏دولت‏ ‏نباشد‏. ‏اين‏ ‏جماعت‏ ‏بر‏ ‏سه‏ ‏فرقه‏ ‏تقسيم‏ ‏مي‏ ‏شود‏,‏ ‏افراطي‏ ‏‏‏تفريطي‏ ‏و‏ ‏اعتدالي‏...)‏در‏ ‏تـعـريف‏ ‏بالا‏, ‏بيش‏ ‏تر‏ ‏به‏ ‏پلوراليزم‏ ‏سياسي‏ ‏توجه‏ ‏شده‏, ‏ولي‏ ‏روشن‏ ‏اسـت‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏بعد‏ ‏ديني‏ ‏و‏ ‏‏‏فرهنگي‏ ‏نيز‏ ‏همين‏ ‏تعريف‏ ‏راست‏ ‏مي‏ ‏آيد‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏مـفـهـوم‏ ‏پـلـوراليزم‏ ‏در‏ ‏گونه‏ ‏هاي‏ ‏گوناگون‏ ‏آن‏, ‏جمع‏ ‏گرايي‏, ‏گروه‏ ‏‏‏گـرايي‏ ‏و‏ ‏چندگانگي‏ ‏نهفته‏ ‏است‏.
‏اكنون‏ ‏كاربرد‏ ‏پلوراليزم‏ ‏در‏ ‏دنياي‏ ‏غـرب‏ ‏بـر‏ ‏ايـن‏ ‏مـحـور‏ ‏اسـتـوار‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏اصل‏ ‏‏‏زندگي‏ ‏در‏ ‏جامعه‏ ‏و‏ ‏يا‏ ‏سـرزمـيـني‏ ‏كه‏ ‏ساكنان‏ ‏آن‏ ‏در‏ ‏نژاد‏, ‏فرهنگ‏,‏زبان‏ ‏و‏ ‏دين‏ ‏ناسانيها‏ ‏و‏ ‏جـدايـيـهـايي‏ ‏دارند‏, ‏امري‏ ‏‏‏ناگزير‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏ما‏ ‏بايد‏ ‏بپذيريم‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏چـنـيـن‏ ‏جامعه‏ ‏اي‏, ‏بر‏ ‏خلاف‏ ‏عقايد‏ ‏گوناگون‏ ‏و‏ ‏ناسازگار‏ ‏و‏ ‏اختلافهاي‏ ‏ژرف‏ ‏‏‏اعـتـقـادي‏ ‏و‏ ‏فـرهنگي‏ ‏و‏ ‏نژادي‏, ‏زندگي‏ ‏صلح‏ ‏آميز‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏دور‏ ‏از‏ ‏تـنش‏ ‏ممكن‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏يكان‏ ‏يكان‏ ‏جامعه‏ ‏بايد‏ ‏يكديگر‏ ‏را‏ ‏‏‏تاب‏ ‏بياورند‏ ‏و‏ ‏بپذيرند‏. ‏الـبـتـه‏ ‏در‏ ‏شكلهاي‏ ‏ديگري‏ ‏نيز‏ ‏انديشه‏ ‏تكثرگرايي‏ ‏بروز‏ ‏و‏ ‏نمود‏ ‏مي‏ ‏يابد‏ ‏كه‏ ‏پرداختن‏ ‏به‏ ‏آنها‏ ‏از‏ ‏‏‏حوصله‏ ‏اين‏ ‏نوشتار‏ ‏بيرون‏ ‏است‏.‏‏
‏گونه‏ ‏هاي‏ ‏پلوراليزم
‏پـلـورالـيـزم‏ ‏در‏ ‏فرهنگ‏ ‏غرب‏, ‏چنانكه‏ ‏ديديم‏, ‏كاربردهاي‏ ‏گونه‏ ‏گون‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏بـه‏ ‏هـمـپـا‏ ‏و‏ ‏‏‏همراستاي‏ ‏آن‏, ‏به‏ ‏گونه‏ ‏هاي‏ ‏بسياري‏ ‏نيز‏ ‏بخش‏ ‏شده‏ ‏كه‏ ‏مهم‏ ‏ترين‏ ‏آنها‏, ‏اينهايند‏:
‏‏‏‏‏1. ‏پلوراليزم‏ ‏سياسي‏:‏ ‏پـلـوراليزم‏ ‏سياسي‏, ‏باورمندي‏ ‏به‏ ‏پخش‏ ‏قدرت‏ ‏در‏ ‏گروههاي‏ ‏گوناگون‏ ‏و‏ ‏پـذيـرش‏ ‏بـسـيـاري‏ ‏‏‏حـزبـهـا‏ ‏و‏ ‏دسـته‏ ‏ها‏ ‏و‏ ‏گروه‏ ‏هاست‏. ‏در‏ ‏حقيقت‏, ‏پـلوراليزم‏ ‏سياسي‏ ‏لازمه‏ ‏و‏ ‏نتيجه
‏پلوراليزم ديني در نگاه شهيد مطهري صفحه:4
‏ ‏ليبراليسم‏ ‏است‏. ‏البته‏ ‏ليبراليزم‏ ‏هـمـه‏ ‏جا‏ ‏‏‏با‏ ‏پلوراليزم‏ ‏سياسي‏ ‏هماهنگ‏ ‏نيست‏ ‏و‏ ‏ناسانيها‏ ‏و‏ ‏فرقهايي‏ ‏بـا‏ ‏هـم‏ ‏دارنـد‏. ‏بـراساس‏ ‏انديشه‏ ‏پلوراليزم‏ ‏سياسي‏, ‏براي‏ ‏‏‏نگهداشت‏ ‏جـامـعه‏ ‏از‏ ‏گزند‏ ‏خودكامگي‏ ‏و‏ ‏استبداد‏, ‏بايستي‏ ‏همه‏ ‏كسان‏ ‏و‏ ‏گروهها‏ ‏و‏ ‏حـزبـهـا‏ ‏در‏ ‏قـدرت‏ ‏شريك‏ ‏شوند‏ ‏و‏ ‏‏‏تا‏ ‏آن‏ ‏جا‏ ‏كه‏ ‏ممكن‏ ‏است‏ ‏قدرت‏ ‏در‏ ‏جـامـعـه‏ ‏پخش‏ ‏گردد‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏اين‏ ‏كه‏ ‏يك‏ ‏فرد‏ ‏و‏ ‏يا‏ ‏يك‏ ‏گروه‏ ‏كانون‏ ‏قدرت‏ ‏شوند‏, ‏‏‏پرهيز‏ ‏گردد‏.‏‏
‏‏‏2. ‏پـلوراليزم‏ ‏اخلاقي‏:‏ ‏در‏ ‏پلوراليزم‏, ‏اخلاقي‏, ‏هيچ‏ ‏يك‏ ‏از‏ ‏فرايافته‏ ‏هـاي‏ ‏اخـلاقـي‏ ‏و‏ ‏ارزشـي‏ ‏بر‏ ‏مدار‏ ‏پايا‏ ‏و‏ ‏پايداري‏ ‏نمي‏ ‏‏‏چرخد‏ ‏و‏ ‏ارزش‏ ‏آنـهـا‏, ‏در‏ ‏ايـن‏ ‏نـگـرش‏ ‏نـاپاياست‏. ‏در‏ ‏حقيقت‏, ‏براساس‏ ‏پلوراليزم‏ ‏اخلاقي‏ ‏ارزشها‏ ‏نسبي‏ ‏هستند‏ ‏و‏ ‏درحوزه‏ ‏اخلاق‏ ‏نسبيت‏ ‏حاكم‏ ‏است‏.
‏3. ‏پـلـورالـيـزم‏ ‏ديني‏:‏ ‏تكثرگرايي‏ ‏و‏ ‏پذيرش‏ ‏اين‏ ‏نكته‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏حوزه‏ ‏اديـان‏, ‏حقها‏ ‏بسيارند‏ ‏و‏ ‏هر‏ ‏ديني‏ ‏مي‏ ‏تواند‏ ‏بارقه‏ ‏اي‏ ‏‏‏از‏ ‏حق‏ ‏داشته‏ ‏بـاشـد‏. ‏بـدين‏ ‏معني‏ ‏كه‏ ‏ما‏ ‏حقيقت‏ ‏مطلق‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏يك‏ ‏دين‏ ‏و‏ ‏مذهب‏ ‏ويژه‏ ‏نـدانـيم‏, ‏بلكه‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏مشترك‏ ‏ميان‏ ‏‏‏همه‏ ‏آيينها‏ ‏و‏ ‏مذهبها‏ ‏بدانيم‏ ‏و‏ ‏بر‏ ‏اين‏ ‏باور‏ ‏باشيم‏ ‏كه‏ ‏سعادت‏ ‏و‏ ‏نجات‏ ‏و‏ ‏رستگاري‏ ‏بسته‏ ‏به‏ ‏پيروي‏ ‏از‏ ‏يـك‏ ‏ديـن‏ ‏نيست‏, ‏‏‏پيروي‏ ‏از‏ ‏هر‏ ‏ديني‏ ‏انسان‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏سرچشمه‏ ‏هاي‏ ‏سعادت‏ ‏رهـنـمـون‏ ‏مـي‏ ‏شود‏. ‏البته‏ ‏پلوراليزم‏ ‏ديني‏ ‏از‏ ‏جهت‏ ‏گستره‏ ‏‏‏فراگيري‏ ‏قلمرو‏ ‏آن‏ ‏فرقهايي‏ ‏دارد‏ ‏كه‏ ‏شرح‏ ‏آن‏ ‏خواهد‏ ‏آمد‏.
‏پيشينه‏ ‏پلوراليزم
‏پـلوراليزم‏, ‏گرچه‏ ‏در‏ ‏سالهاي‏ ‏اخير‏ ‏بر‏ ‏سر‏ ‏زبانها‏ ‏افتاده‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏كـانـون‏ ‏تـوجـه‏ ‏انـديشه‏ ‏وران‏ ‏قرار‏ ‏‏‏گرفته‏, ‏ولي‏ ‏انديشه‏ ‏جديد‏ ‏و‏ ‏نو‏ ‏نـيـست‏. ‏پيشينه‏ ‏انديشه‏ ‏پلوراليزم‏ ‏را‏ ‏بايد‏ ‏در‏ ‏قرنهاي‏ ‏پيشين‏ ‏جست‏. ‏در‏ ‏بـيان‏ ‏فلاسفه‏ ‏يونان‏ ‏‏‏ارسطو‏, ‏به‏ ‏گونه‏ ‏اي‏ ‏به‏ ‏پلوراليزم‏ ‏در‏ ‏حكومت‏ ‏بـاور‏ ‏داشـته‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏بر‏ ‏همين‏ ‏اساس‏ ‏انديشه‏ ‏هاي‏ ‏استاد‏ ‏خود‏, ‏افلاطون‏ ‏را‏ ‏‏‏كـه‏ ‏نـظـريـه‏ ‏يكجايي‏ ‏و‏ ‏كانوني‏ ‏قدرت‏ ‏داشته‏, ‏به‏ ‏بوته‏ ‏نقد‏ ‏قرار‏ ‏داده‏ ‏اسـت‏ ‏و‏ ‏بـه‏ ‏روشـني‏ ‏يادآور‏ ‏شده‏ ‏كه‏ ‏گوناگوني‏ ‏‏‏مردم‏ ‏در‏ ‏نژاد‏ ‏و‏ ‏زبـان‏ ‏و‏ ‏عـقـيـده‏ ‏و‏... ‏بـه‏ ‏حال‏ ‏اجتماع‏ ‏مفيدتر‏ ‏است‏; ‏زيرا‏ ‏حاكميت‏ ‏كـانـونـي‏ ‏و‏ ‏يكجايي‏, ‏انگيزه‏ ‏هاي‏ ‏‏‏سالم‏ ‏را‏ ‏براي‏ ‏تكاپوي‏ ‏اجتماع‏ ‏در‏ ‏راه‏ ‏سعادت‏ ‏فردي‏ ‏و‏ ‏جمعي‏ ‏از‏ ‏بين‏ ‏مي‏ ‏برد‏.
‏ايـن‏ ‏گونه‏ ‏انديشه‏ ‏ها‏ ‏را‏ ‏سپسها‏ ‏فيلسوفان‏ ‏‏‏غربي‏ ‏پي‏ ‏گرفتند‏, ‏چنانكه‏ ‏از‏ ‏انديشه‏ ‏هاي‏ ‏سيرون‏ ‏در‏ ‏قرن‏ ‏اول‏ ‏ب‏.‏م‏ ‏و‏ ‏سن‏ ‏اگوستين‏ ‏در‏ ‏قرن‏ ‏پنجم‏, ‏گونه‏ ‏اي‏ ‏از‏ ‏پلوراليزم‏ ‏‏‏استفاده‏ ‏مي‏ ‏شود‏.‏در‏ ‏دوران‏ ‏معاصر‏, ‏جان‏ ‏استوارت‏ ‏ميل‏ ‏وتي‏.‏اچ‏.‏گرين‏ ‏و‏ ‏بسياري‏ ‏ديگر‏ ‏از‏ ‏انـديـشـه‏ ‏وران‏ ‏غـربي‏ ‏چنين‏ ‏‏‏نظريه‏ ‏اي‏ ‏را‏ ‏ابراز‏ ‏داشته‏ ‏اند‏. ‏فلاسفه‏ ‏آمـريكايي‏ ‏در‏ ‏دوران‏ ‏استقلال‏ ‏آن‏ ‏كشور‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏هنگام‏ ‏وضع‏ ‏قانون‏ ‏اساسي‏ ‏تا‏ ‏اندازه‏ ‏‏‏اي‏ ‏انديشه‏ ‏پلوراليزم‏ ‏را‏ ‏گسترش‏ ‏دادند‏.‏ريـشـه‏ ‏پـلـورالـيـزم‏ ‏ديـني‏, ‏به‏ ‏قرون‏ ‏وسطي‏ ‏و‏ ‏دوراني‏ ‏كه‏ ‏مسيحيان‏ ‏كـاتوليك‏ ‏به‏ ‏‏‏ويژه‏ ‏بودن‏ ‏رستگاري‏ ‏در‏ ‏مذهب‏ ‏كاتوليك‏ ‏پاي‏ ‏مي‏ ‏فشردند‏, ‏بـاز‏ ‏مـي‏ ‏گردد‏.